Petrus Tilmanus VERWEYEN, slachtoffer WO1

"un humble, mais brave soldat"(*)

 De ongehuwde 20-jarige fabrieksarbeider Petrus Tilmanus VERWEYEN, zoon van Hendrik Jacobus VERWEYEN en Catharina THEUNISSEN uit de Lostraat, werd zoals vele andere Achelse jonge mannen, in het voorjaar van 1913 opgeroepen om de militaire dienstplicht te vervullen.

Op 1 juli is het de beurt aan "lichting 1913" waartoe ook Petrus behoort.

Onder begeleiding van een ambtenaar van de gemeente vertrekken de 'miliciens in spé' voor lange tijd naar heinde en verre. De kapelaan waarschuwde tijdens zijn recente preek voor de verleidelijke doch verderfelijke geneugtes des levens die buiten het landelijke Achel tierden.

 

Petrus werd, samen met andere streekgenoten, opgewacht in de kazerne van het 11de Linieregiment te Hasselt (momenteel het kolonel Dussartplein). Het was in die tijd gebruikelijk om zoveel mogelijk dorpsgenoten in hetzelfde regiment onder te brengen zodat de sociale controle vanuit het thuisfront toch mogelijk bleef: als iemand iets had uitgepeuterd dan kwam dit via via toch bij pa, ma of de pastoor terecht. De eerste dagen, ver van huis, met andere leef –en eetgewoonten waren al een avontuur op zich en om het nog wat indrukwekkender te maken werd hen op 8 juli de "Code Pénal Militaire" voorgelezen en ter ondertekening voorgelegd.

Vele Vlamingen waren echter de taal van Molière niet machtig, laat staan wat die militaire wetten voor hen kunnen inhouden of betekenen. Gelukkigerwijs staat onderaan het document in Nota bene "La déclaration doit être établie en flamand si l'intéressé ne connait que cette langue" oftewel "de verklaring dient ook in het Vlaams afgeleverd indien betrokkene enkel deze taal begrijpt".

Petrus kan eigenhandig het document ondertekenen, voor die tijd niet van-zelfsprekend, omdat de algemene leerplicht pas een jaar later (1914) werd gestemd. Voor de ongeletterde medemens was een 'X' als handteken al voldoende om zich aan de strenge militaire wetten te onderwerpen.

Terwijl Petrus door zijn regiment werd ingelijfd bij de 2e compagnie van het 1ste bataljon zijn de internationale spanningen tussen het Duitse keizerrijk en Frankrijk op politiek niveau heel goed voelbaar. De Belgische regering ziet zich op dat moment genoodzaakt om het leger aanzienlijk te versterken. De algemene diensplicht, waardoor alle jonge mannen worden opgeroepen gaat in op 30 augustus 1913.

Soldaat Pierre, want zo werd zijn voornaam op zijn militaire documenten vermeld, mag zich door de grotere instroom van jonge mannen al tot de 'anciens' van het 11de Linie regiment rekenen. Op 15 september 1913, na iets meer dan 2 maanden opleiding wijzigt zijn statuut van "bleu" naar "onder actieve dienst", paraat om het vaderland te dienen.

Sterke nationalistische stromingen binnen Europa waren de aanleiding voor de Duitse eis, om via ons land, Frankrijk binnen te vallen. Het neutrale België weigerde deze eis en kondigde een algemene mobilisatie af op 31 juli 1914. Het leger dat zich na de nieuwe militiewet nog in volle transformatie bevond kwam in allerijl op oorlogsvoet; zich nog onbewust van de grote wereldbrand die zal plaatsvinden.

Petrus vertrok met het 11de Linieregiment vanuit Hasselt om de leemtes tussen de forten van Luik rond Barchon en Evegnée te verdedigen. In de nacht van 5 op 6 augustus, tijdens een hevig onweer, werd het 11de Linieregiment door de Duitsers verrast maar ging vlug over tot de tegenaanval. Petrus en zijn strijdmakkers boden felle weerstand en bij het ochtendgloren was het pleit beslecht doch een aantal jonge mannen had het allerhoogste offer gebracht. Voor het eerst had de dood in de Belgische rangen hoogtij gevierd. Gemarcheerd werd naar Bellaire en Jupille om vervolgens met de hele 3e Legerdivisie via Hannuit een afwachtingstelling te nemen langs de Gete.

In de omgeving van Vottem verwondt een kogel Petrus'arm waardoor hij tijdelijk buiten gevecht werd gesteld. Belust op revanche wil hij zo snel mogelijk zijn strijdmakkers in de gevechtslinie vervoegen en neemt actief deel aan de gevechten rond Wespelaar op 11 en 12 september en te Blaas-veld bij Willebroek op 29 september. Tijdens deze gevechtshandelingen treft een kogel hem in de borst en wordt hij geëvacueerd naar Engeland en opgenomen in een hospitaal tot december 1914.
Hoe de evacuatie vanuit een dreigend front naar het achtergebied is verlopen daar hebben we het raden naar maar het zal zeker niet onder de meest comfortabele omstandigheden hebben plaatsgevonden.

Nauwelijks hersteld van zijn verwonding keert hij terug naar het front: het allerlaatste stukje België "Bachte de Kuppe" genoemd naar een gebied in West-Vlaanderen geklemd tussen de rivier de Ijzer, de Noordzee en de "Schreve" (Franse grens) later gekend als een van de bloedigste front-streken.

Contact met het thuisfront bleef moeilijk doch brieven werden via Nederland en Engeland naar het front gesmokkeld. Er werd niet elke dag slag geleverd aan het front en daarom werd onder de soldaten een krant verdeeld zoals de Legerbode, het militaire blad dat de hele oorlog lang een belangrijke rol heeft gespeeld op het vlak van informatie en propaganda, verscheen op initiatief van het Belgische Ministerie van Oorlog. Via deze krant kon men ook een teken van leven geven of opvragen.

Moeder natuur werd vijand nummer 2: een barre winter, erbarmelijke hygiëne, honger, vermoeidheid,... Tyfus breekt uit aan het front en Petrus deelt in het leed. In april 1915, na 4 maanden verblijf in een Frans hospitaal, ver-voegt hij wederom de voorste linies aan het front. Deze keer had hij geen geluk: op 6 mei, nauwelijks enkele weken na zijn terugkeer, werd hij tijdens de tweede slag om Ieper in de omgeving van Oud-Stuyvekenskerke dodelijk getroffen door een shrapnel (metalen bolletjes uit een granaat) en stierf ter plaatse. In eerste instantie werd hij te Avekapelle begraven om later overgebracht te worden naar zijn laatste rustplaats op het oorlogskerkhof van Steenkerke bij Veurne (zerk nr. 322).

Door de militaire overheid werd hij voorgedragen voor een postu¬me eervolle onderscheiding voor zijn moed en zelfopoffering (Avekapelle 18 mei 1915). De Brigadecommandant adviseerde een Leopoldsorde en de vermelding in de dagorde van het leger (ref. Kon. Besluit 7/6/15).. Op 18 februari 1916 werd hem postuum nog het Oorlogs¬kruis toegekend, naast dit van Ridder in de Orde van Leopold II, waarvan hij reeds drager was.

Hoe de familie op de hoogte werd gebracht van het drama is ons niet bekend. Destijds verspreidde het Rode Kruis, tegen betaling van 1 frank, een boekje met de opsomming van de gevallen landgenoten doch de naam Petrus Verweyen vinden we niet onmiddellijk terug. Af en toe moest het Rode Kruis,maanden nadien, een errata uitgeven betreffende ten onrechte als gedood of gestorven soldaten te vermelden wat vreugde of soms een extra drama teweegbracht: erfenis, hertrouwd, ... om er een paar op te noemen.

Na de oorlog werd aan de familie Verweyen een fronttoelage van 75 frank per maand toegewezen voor de duur van zijn actieve deelname aan de gevechten, of gelijkgestelde, voor de periode vanaf 1 augustus 1914 tot 6 mei 1915, resulterend in 10 maanden of 750 frank als kleine pleister op de wonde van het grote familiedrama.

"^*een bescheiden maar dapper soldaat"

 

Bronnen : Heemkundekring Achel